Franz Erhard Walther

Politisch (N. 36, 1. Werksätz)

collectie Van Abbenmuseum Eindhoven

De naam van kunstenaarscollectief it is part of an ensemble heeft iets cryptisch. Hij verwijst naar iets dat is samengesteld, iets dat onderdeel is van een ensemble. Maar wat is dat ‘iets’ en wat is dat ‘ensemble’? Je bent geneigd te denken dat je informatie mist en dat de tentoonstelling of het werk die ontbrekende informatie wel zal invullen. Luister je naar wat de leden van het collectief zeggen en de teksten die hen inspireren, dan blijkt dat de naam juist met grote precisie omschrijft waar het hun om te doen is. We bevinden ons als mens, maar breder gezien zelfs als levende materie, altijd in een situatie van relaties met andere materie – zowel levend als niet-levend. Alles is ‘het’, alles is het begin en het eind en alles daartussenin. Zoals een wortelgestel van een paddenstoel of korstmors geen centrum kent. 

Het levert een heel andere benadering van kunst op, namelijk een die niet vertrekt vanuit het voltooide kunstwerk, maar kunst eerder ziet als een manier om relaties op een bewuste en intensieve manier te beleven. De tentoonstelling presenteert geen kunstwerken die af zijn, maar is een situatie die je kunt beleven, waar je onderdeel van wordt en waar je zelfs aan kunt meedoen. Het onderwerp van hun kunst is niet ‘iets’ wat je kunt omkaderen, maar het is de relatie zelf. Het moment waarop iets zich verbindt met iets anders en zo een ensemble vormt waarbinnen betekenis ontstaat.

Deze bijzondere manier van kunst maken deed ons denken aan kunstenaar Franz Erhard Walther die in de jaren zestig een vergelijkbaar onderzoek deed naar een nieuw soort kunst. Hij wilde kunst maken die de werkelijkheid benaderde. Al gauw was hem één ding duidelijk: de werkelijkheid staat niet stil. Materie leeft, zelfs als ze schijnbaar dood of stil is. Een kunstwerk dat de werkelijkheid wil benaderen, moet dus kunnen ‘leven’. Dit resulteerde in heel veel verschillende soorten werken die toch nog enigszins lijken op klassieke schilderijen, beeldhouwwerken of tekeningen. Daarna nam hij een volgende stap en trok hij de toeschouwer in zijn werk. De kijkende mens was net zo goed een lichamelijk ding in de werkelijkheid als een bewustzijn. Hij maakte toen een serie Werksätze, objecten van stof die mensen kunnen gebruiken om met elkaar een beeld te vormen. 

De Werksätz Nr. 36 is ‘politisch’ (politiek). Het bestaat uit twee objecten met behulp waarvan mensen in een groot of een klein kruis tegenover elkaar kunnen staan. Vanuit deze opstelling kunnen ze een gesprek met elkaar voeren, maar ze kunnen ook stil naar elkaar kijken of zelfs de ogen sluiten. Alles is relatief en werkelijk. Het politieke zit niet in het bedrijven van politiek zoals dat in Den Haag gebeurt. Het gaat eerder over het fundament van de politiek, over mensen die samen dingen moeten regelen doordat ze met elkaar in relatie staan.

Voor deze solo mogen de leden van it is part of an ensemble het werk van Franz Erhard Walther gebruiken. Zo kan er weer een nieuwe relatie ontstaan. Niet alleen in de ruimte – dus tussen de mensen die het werk gebruiken – maar ook in de tijd: tussen de denkbeelden over de werkelijkheid en de kunst uit de jaren zestig en die van de leden van het collectief in het hier en nu. Ook de geschiedenis is immers onderdeel van ons ensemble.